Sağol Enis Batur, beni tarihin çöplüğüne göndermeyen bir sen kalmıştın.

“Gün geçmiyor ki bir garipliğimiz daha yaşanmasın”, biri daha beni ya da alnına silinmez deneysel damgası vurulan genç şairleri tarihin çöplüğüne atmasın. Ben bu tarihin çöplüğü denen yeri çok merak ediyorum, bakalım orada benimle beraber kimler olacak, orada kimlerle yarenlik edeceğim, orada nasıl vakit geçireceğim, sanıyorum eğlenceli bir yer olacak. Enis Batur’un da bugün [21.04.2011], Cumhuriyet gazetesi kitap ekinde bu yolda bir yazısı var( * ), ama tabii yine yüksek klasını konuşturmuş, tarihin çöplüğü klişesini kullanmamış, onun yerine şöyle demiş: Dönemler gelir geçer. Hep öyle olmuştur. Geride pek çok meçhul asker mezarı bırakırlar. Aslında ben çöplüğü tercih ederim, sanıyorum mezardan daha eğlenceli bir yer orası, en azından kıpırdama imkanı var, geniş bir mekan. Bu dediğim, yazının en son paragrafı.
En başında ise yazı, Enis Batur’un yabancı dilde okuduğu kitap isimleriyle açılıyor. Enis’in ne kadar bilgili yüce bir şahsiyet olduğunu bilmeyen yok, dalga geçmiyorum, hatta ben onu tanımadan önce tanışmaktan korkardım, sanki 100 ciltlik bir ansiklopedi beni sorguya çekecek sanırdım, tanışınca baktım, o da bir insanmış, ancak o zaman zihnimde şiirine bir kapı açabildim, öyle ya insan bir ansiklopedinin yazdığı şiire niye ilgi duysun, ben insanların yazdığı şiire ilgi duyarım, baktım gücüyle güçsüzlüğüyle bir insan çıktı karşıma, şiirini ancak o zaman okuyabildim. Enis, dönüyor dolaşıyor, yazının sonunu şöyle bağlıyor: Heves’i, Mahfil’i, Güntan ve benzerlerinin ürünlerini izlerken, sık sık, arkalarındaki evrensel ve yerel deponun içeriğinden geniş ölçüde bihaber oldukları duygusuna kapılmadan edemedim - umarım yanılmışımdır. Enis’cim, bu önlemli tedirgin cümleler, yani sık sık.... geniş ölçüde... kapılmadan edemedim... umarım..., bunlar sana yakışmıyor, sen koskoca Enis Batur’sun, cahilsiniz de geç, korkma. Sonra bizim senin gibi bütün dünya edebiyatını bir bulut gibi çepeçevre sarma-kuşatma iddiamız yok, biz şairiz, edebiyat kurdu değiliz, derdimiz başka bizim, bir cahilliğimiz varsa affet, bir buluşmamızda anlatırsın-öğretirsin, dinlerim, ben öğrenmeyi çok severim. Son buluşmamızda Son on yılda ‘Göğe Bakma Durağı’ gibi on şiir sayabilir misin diye sormuştun, ben sayabilirim de, anlaşılan o ki sen benim saydıklarımı kabul etmezsin, hem sonra Göğe Bakma Durağı kaç yılda bu kıvama geldi sen benden iyi bilirsin, 50 yılda. Halbuki [50 yıl sonra anılacak] bu on şiiri bugünden sen sayabilseydin ne güzel olurdu, yüksek klasına ne kadar uygun düşerdi, son on yılı kucaklıyor olmak sana daha çok yakışmaz mıydı? Bilmiyorum galiba kafanda kendine planladığın yaşlılık gerçekleşmedi, bir şey oldu, sen de ikide bir bunlar yeni değil, ben bunlardan daha yenisini yıllar önce yapmıştım, bunlar arkalarındaki depodan habersiz diyenlere katıldın, habersiz olsak ne yazar, gelen çağı görmüyor musun, dünya 1990’lardaki dünya değil, bunun geri dönüşü yok, bunu anlamıyor musun? Gel bunu anla artık, benim çöplükte senin gibi bilgili arkadaşlara ihtiyacım var. 

 ( * ) Okumalar / Michel Tournier'ın 'Dışrak Günlük'ünü bitirdim, Le Vent Paraclet'den ilerliyorum. 'Extime', Fransızcada olmayan bir sıfat, oysa 'dışrak' bizim dilimizde var, öyleyse daha iyi bir karşılık aranmalı. 'İntime'le zıtlaşmak istemiş yazar, içini döken bir günlük tarzına mesafeyle yaklaştığını göstermek, başlıktan duyurmak istemiş. (Tournier'nin, 'ben edebiyatı' yaptığı gerekçesiyle Proust'a içerlediğine değineli çok olmadı). / Çağırıcı bir yan var o başlığın. Üstüne üstlük, sözde 'ben'ine ayna tutmak istemiyor ama, bunu olsa olsa bir maske takarak yapıyor: Baştan uca, onun perspektifine kilitli günlük yazısı, ara sıra yadırgatıcı bulduğum nergizsemeler (bu da bizim dilimizde henüz görülmemiş bir sözcük) fırlıyor sayfaların arasından: Evini kaç devlet başkanının ziyaret ettiğinin altını çizmesi, Mitterand'ın gelişlerinden söz ediş biçimi itici göründü bana. Gene de, ikide bir söylüyorum, cins yazar Tournier. Kendime yakın bulmasam da, yazdıklarını keyifle, beslenerek okuyorum - Journal Extime'i de o duygu ve düşünce alaşımı içinde tamamladım. / Le Vent Paraclet'nin ikinci bölümü Le Roi des Aulnes üzerine kurulu (kitap zaten kendi kitapları üzerine kurulu). Orada, Bach'ın Füg Sanatı'ndan etkilendiğini yazdığı sayfaları üst üste iki kez, hoş bir şaşkınlıkla okudum. Bu bilgiye (bilgi sayılırsa tabiî) Acı Bilgi'yi yazarken sahip olsaydım, selamımı çakardım. Şimdi çakıyorum. / Cortazar'ın Omar Prego'yla söyleşilerine başka bir ayrıntının peşi sıra dönmüştüm aslında, şiirle ilgili bölümü yeniden okudum - arada Salvo el Crepuscelo'yla tanıştığım için gereksinme duydum buna. Oradan, Son Raund'a sıçradım. Ayşe Nihal Akbulut, 'permutation'a karşılık olarak 'devşirilen'i kullanmış, doğru değil bu eşleştirme: 'Yerdeğiştirim' denmeliydi. Queneau'ya adanmış o metin Oulipo oyunlarına göndermelerle ilerler. Kaldı ki, Prego'yla söyleşisinde açıklık getiriyor iyice, o metne. Yan yana okunmaları sağlama yapmayı kolaylaştırıyor. / Cortázar'ın şiirlerini de, şiir yazmasını da yadırgamış çevresindeki ve uzağındaki edebiyatçılar. Aralarından, 'patetik kötülük'te bulanlar bile çıkmış. Bir Güney Amerikalı tutuculuğu buluyor o yaklaşımda Cortázar, çoğunun onaylamadığını sessiz kalışlarından anlıyor. Söz konusu tutuculuğun, yaşamöykü yazımında doruğa çıktığını söylüyor bir başka söyleşi seansında - başka şey bana kalırsa. / Tavrın, Güney Amerikalılara özgü olmadığı kanısındayım. Önce ve ağırlıklı olarak nasıl tezahür etmişseniz, o rafa yerleştirilirsiniz. Aldırmaz, farklı yazın türlerine açılırsanız, Camus'ye değinmiştim, yargılar da bölünür, sonuçta hiç yazmamış olmanızı dilemeye dek götürürler insafsızlıklarını. / Gelgelelim, her şeyi en iyi siz yapıyorsunuz, yapacaksınız diye bir karşıkural da koyamazsınız. Cortázar, keşke şiirlerini savunmasaymış! / Bu bir yana, 'permutation' uygulamaları gerçekten de oyun düzleminde kaldı çoğu kez. Queneau, Perec, Matthews ilginç yoklamalar yaptılar şüphesiz; Renga kitabı hoş bir uygulamaydı - ama Roubaud'yu ayırırsak, Şiir'e asal bir yol çıkmadı buradan. Mallarmé'ye dek indirmiş çizgiyi Cortázar, bana kalırsa bir zorlama çabası. Yeni Roman konusunda söyledikleri, aynı dönemin deneysel şiir arayışları bağlamında da geçerli bulunabilir. Ne yazık ki tek söyleşi kitabı bu, Cortázar'la yapılan; partöneri bir gazeteci eninde sonunda, yazınsal açıdan yeterli denkliği sağlayamamış, hamle yapmaya doğal olarak çekinmiş. Aynı durumla, Octavio Paz'ın söyleşi kitabında da karşılaşmıştık. Bizim, son dönemde ortaya çıkan genç şairlerimizin deneysel arayış içinde olanları, daldıkları sahayı yeterince tanıyorlar mı? Sözgelimi, 'permutation' sorununa eğilen oldu mu aralarında? Heves'i, Mahfil'i, Güntan ve benzerlerinin ürünlerini izlerken, sık sık, arkalarındaki evrensel ve yerel deponun içeriğinden geniş ölçüde bihaber oldukları duygusuna kapılmadan edemedim - umarım yanılmışımdır. / Dönemler gelir geçer. Hep öyle olmuştur. Geride pek çok meçhul asker mezarı bırakırlar. 21 Nisan 2011